انحصار وراثت چیست
پس از فوت شخص، اموال و دارایی‌های او به وارثانش منتقل می‌شود؛ اما شرط استفاده و دخل و تصرف در این اموال توسط وراث صدور برگه انحصار ورثه است؛ که به موجب آن تعداد وراث و سهم‌الارث هر یک به صورت مجزا مشخص می‌شود.
چه کسانی می‌توانند برای دریافت گواهی انحصار وراثت اقدام نمایند
بر اساس قانون، هر شخصی که با اثبات وراثت از متوفی، نفعی عایدش می‌شود، مجاز به درخواست انحصار وراثت است. این افراد عبارتند از:
- وارثان متوفی
- طلبکاران متوفی
- وصی: کسی که متوفی به او وصیت و وی را مامور انجام وصیت نموده است.
- موصی له: کسی که متوفی به نفع او وصیت کرده است.
مرجع ذی‌صلاح برای صدور گواهی انحصار ورثه
مرجع ذی‌صلاح برای صدور گواهی انحصار ورثه، شورای حل اختلاف محل اقامت متوفی است.
مراحل درخواست برگه انحصار وراثت
صدور گواهی انحصار ورثه به معنای آن است که وارثان متوفی تنها افرادی هستند که نامشان در گواهی درج شده است. برای دریافت گواهی انجام اقدامات زیر ضروری است:
- تکمیل مدارک مورد نیاز
- مراجعه به دفتر خدمات قضایی؛ جهت ثبت دادخواست با موضوع درخواست صدور گواهی انحصار وراثت
- مراجعه به شورای حل اختلاف محل اقامت متوفی؛ جهت دریافت فرم مخصوص انحصار ورثه
- تکمیل فرم انحصار ورثه؛ درج مشخصات کامل کلیه وراث و نسبت آنها با متوفی
- مراجعه به دفتر اسناد رسمی و دریافت گواهی امضا (استشهادیه)؛ جهت تایید تعداد وراث و رابطه متوفی با آنان
- درج آگهی (یک نوبت) درخواست انحصار ورثه در یکی از روزنامه‌های کثیرالانتشار یا محلی
شورای حل اختلاف پس از گذشت یک ماه از درج آگهی و در صورت عدم وجود اعتراض نسبت به آن، گواهی انحصار وراثت را بدون تشکیل جلسه رسیدگی و دعوت از وراث، صادر می‌نماید.
۱- اسناد و مدارک مورد نیاز برای دریافت گواهی امضا (استشهادیه) از دفتر اسناد رسمی عبارتند از:
- گواهی فوت صادره از مراجع معتبر
- شناسنامه و کارت ملی کلیه وراث
همچنین بایستی دو شاهد که متقاضیان دریافت ارثیه را می‌شناسند، در دفتر اسناد رسمی حضور داشته باشند.
۲- در صورتی که در زمان درج آگهی در روزنامه، اعتراضی نسبت به مفاد دادخواست وجود داشته باشد؛ شورای حل اختلاف در جلسه‌ای با حضور متقاضی و معترض به اعتراض رسیدگی می‌نماید؛ سپس حکم مقتضی را صادر می‌نماید؛ این حکم قابل تجدید نظرخواهی خواهد بود.
مدارک مورد نیاز جهت درخواست برگه انحصار ورثه
- گواهی فوت
- شناسنامه و کارت ملی متوفی
- شناسنامه و کارت ملی کلیه متقاضیان دریافت ارث
- فرم تکمیل شده انحصار وراثت
- استشهادیه شهود که به تایید دفتر اسناد رسمی رسیده است
- سند ازدواج متوفی (و سند طلاق در صورت وجود)
- وصیت نامه متوفی (در صورت وجود)
مالیات بر ارث
به کلیه اموال، بدهی‌ها، حقوق و وظایف شخص که پس از فوت وی برجای می‌ماند و به اشخاص دیگر منتقل می‌شود، ارث گفته می‌شود. اگر بعد از درگذشت شخصی، مالی از وی به وارثان برسد این دارایی مشمول پرداخت مالیات می‌باشد. این نوع مالیات جزء گروه مالیات‌های مستقیم و از نوع مالیات بر دارایی است.
تقسیم بندی وراث
بر اساس ماده ۱۸ قانون مالیات بر ارث و همچنین ماده ۸۶۲ قانون مدنی تمامی افراد و بستگان شخص متوفی در سه طبقه قرار میگیرند:
- طبقه اول: پدر، مادر، همسر، فرزند و نوه
- طبقه دوم: پدربزرگ و اولیای او، مادربزرگ و اولیای او، خواهر، برادر، خواهرزاده و برادرزاده
- طبقه سوم: عمو، عمه، دایی، خاله و فرزندان آنها
تغییرات مهم قانون جدید مالیات بر ارث
سازمان امور مالیاتی در سال ۱۳۹۴، در جهت تکریم خانواده‌های متوفیان و سهولت در دریافت مالیات، اقدام به ایجاد اصلاحاتی در قوانین مالیات بر ارث نمود.
نحوه محاسبه مالیات بر ارث
بر اساس اصلاحات جدید سازمان امور مالیاتی، نحوه محاسبه مالیات بر ارث بدین صورت می‌باشد:
- اموال متوفی را گروه‌بندی می‌نمایند
- مالیات هر گروه بر اساس نرخ‌های مصوب محاسبه خواهد شد؛ نرخ گروه‌های مختلف، متفاوت خواهد بود.
دریافت گواهی انحصار وراثت بدون ارائه گواهی تسلیم اظهارنامه
سازمان امور مالیاتی در جهت رفاه حال خانواده متوفی، ماده ۳۱ قانون مالیات‌های مستقیم را حذف نمود. بدین ترتیب وراث متوفی بدون مراجعه به اداره امور مالیاتی و تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث، می‌توانند گواهی انحصار وراثت دریافت نمایند.
امکان محاسبه مالیات بر ارث ماترک متوفی به صورت تفکیکی
قانون جدید امکانی برای وراث فراهم نموده که اموال متوفی را به صورت موردی به سازمان امور مالیاتی اعلام نمایند؛ به این ترتیب مالیات متعلق به هر دارایی در زمان نقل و انتقال محاسبه و دریافت می‌شود؛ سپس با دریافت گواهی مالیات بر ارث امکان دخل و تصرف در دارایی مربوطه فراهم می‌شود.
معافیت های مالیات بر ارث
- اثاث منزل محل سکونت متوفی
- دارایی شهیدان انقلاب در صورتی که دارای وراث طبقه اول و دوم باشد
- مبالغ مرخصی استحقاقی که مورد استفاده قرار نگرفته باشد
- وجوه مرتبط با ضرر و زیان اخراج
- انواع بیمه‌ها و یا پرداختی‌ها توسط کارفرما یا بیمه مانند بیمه زندگی و عمر
- دیه و جبران زیان فوت
- مبالغ بازنشستگی
- وظیفه و امتیازات پایان خدمت
- بازخرید خدمت
- بخشی از اموال متوفی که طبق قانون سلب مالکیت شده و یا مالکیت آن بلاعوض در اختیار شخص دیگری قرار گرفته باشد
- اموال مورد وقف
- حبس و نذر برای سازمان، نهادها و دستگاه‌های دولتی
نکته: بر اساس قوانین جدید، به جز موارد فوق هیچ سقف معافیتی برای هیچ یک از طبقات وراث وجود ندارد.
تغییر مدت زمان ارائه اظهارنامه
مدت زمان ارائه اظهارنامه مالیات بر ارث یک سال پس از فوت متوفی می‌باشد؛ همچنین در صورت عدم ارائه اظهارنامه، وراث مشمول جریمه نمی‌شوند.
قبول نکردن هزینه کفن و دفن
هرگاه ورثه در طول یک سال پس از فوت متوفی اقدام به انحصار وراثت ننمایند، مالیات اموال مربوطه در زمان تحویل به ورثه بدون کسر هزینه‌های کفن و دفن وصول می‌شود؛ به عبارت دیگر، در صورت عدم انحصای وراثت پس از طی یک سال از فوت، هزینه‌های کفن و دفن جزء هزینه‌های قابل قبول مالیاتی در نظر گرفته نمی‌شود.
محاسبه مالیات بر ارث با ارزش روز دارایی‌ها
ملاک محاسبه و مطالبه مالیات بر ارث، ارزش ثروت و ماترک متوفی در زمان انتقال به وراث خواهد بود.
عدم ارائه وجوه و اسناد مالی تا زمان ارائه گواهی پرداخت مالیات
بر اساس قانون جدید کلیه اموال و اسناد مالی متوفی نزد کلیه بانک‌ها، موسسات یا شرکت‌ها، تا زمان ارائه گواهی پرداخت مالیات بر ارث، بدون تغییر باقی می‌ماند؛ این مجموعه‌ها اجازه تسلیم اموال و اسناد و یا گزارش دارایی‌های متوفی را به سازمان امور مالیاتی ندارند.
مثال محاسبه مالیات بر ارث بر اساس قانون جدید
شخصی در تاریخ ۱۳۹۸/۰۲/۱۵ فوت نموده است. این شخص دارای یک اتومبیل به ارزش روز فوت ۲۷۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال است؛ ورثه طبقه اول در تاریخ ۱۳۹۸/۶/۳۱ برای دریافت گواهی انحصار وراثت اقدام می‌نمایند؛ در این تاریخ ارزش تعیین شده توسط سازمان امور مالیاتی برای اتومبیل مذکور ۱۸۰،۰۰،۰۰۰ ریال می‌باشد. مطلوبست: محاسبه مالیات بر ارث قابل پرداخت
در قانون جدید ملاک نحوه محاسبه مالیات بر ارث ارزش ثروت متوفی به قیمت تاریخ انتقال دارایی به ورثه می‌باشد. بر اساس جدول فوق، نرخ مالیات بر ارث برای وسایط نقلیه ۲ درصد می‌باشد. بنابراین مالیات پرداختی برای این اتومبیل برابر است با:
۳،۶۰۰،۰۰۰ = ۲% * ۱۸۰،۰۰۰،۰۰۰
مدارک لازم جهت تشکیل پرونده مالیات بر ارث
بر اساس ماده ۲۶ قانون مالیات‌های مستقیم مدارک لازم به شرح زیر می‌باشد:
- فرم اظهارنامه مالیات بر ارث تکمیل شده توسط وراث
- گواهی انحصار وراثت، گواهی فوت و گواهی معتبر پزشک
- شناسنامه و کارت ملی متوفی و کلیه وراث
- اگر متقاضی از ورثه نباشد وکالت‌نامه یا قیم‌نامه و کارت ملی درخواست کننده
- مدارک لازم جهت احراز آدرس محل سکونت متوفی
- مدارک مربوط به اموال درخواست شده
